We waren met drie bij ons thuis vroeger. Ik, mijn zus en mijn broertje. Netjes gingen we naar school, en begin 21e eeuw waren we alle drie voorzien van een doctoraalstitel en gingen we aan de bak. Dat was nog simpel toen, het waren economisch prachtige tijd; de banen lagen voor het oprapen. Geen seconde overwogen we voor onszelf te beginnen. Hup, gewoon elke dag naar kantoor waar we de 8-urige werkdag ergens tussen 8 en 19 uur doorbrachten.
Onlangs maakten we de balans op van onze huidige arbeidssituatie. En niet alleen de onze, maar ook die van onze partners. Mijn broertje werkt nog steeds op een kantoor met andere werknemers – al reist hij wel heel wat af. Maar mijn zus huurt een kantoortje voor zichzelf in een broedplaats, als mede-eigenaar van een stichting; haar uren, werkplek en dagindeling bepaalt ze zelf. Haar echtgenoot idem dito, zij het als werknemer met een vast salaris en een afgesproken aantal uur per week.
De echtgenote van mijn broertje werkt, ook in loondienst, maar vanuit huis, Seats2Meet, Spaces, of een of ander koffietentje waar ze tussen de opengeklapte laptops plaatsneemt. En ik? Ik werk al jaren als zzp’er, huur geen kantoor maar heb een scala aan werk- en vergaderplekken door de hele Randstand (waar ik trouwens heel flexibel kom met trein/ov-fiets/Greenwheels), en werk ook regelmatig vanuit huis. En mijn vriend heeft zijn eigen BV met bijbehorend kantoor met enkele medewerkers – freelancers. Het was ons in de loop der tijd niet eens opgevallen, maar toen we de zaken zo eens naast elkaar zetten, concludeerden we toch dat er een hoop is veranderd het afgelopen decennium.
En dan hebben we in onze familie nog niet eens echt ondernemersbloed door de aderen stromen. Natuurlijk, er zijn tegenwoordig nog zat loondienstbanen op kantoor, maar ook op ‘gewone’ kantoren wordt steeds meer gebruik gemaakt van zzp’ers. En trouwens, de loondienstmedewerkers zelf werken ook steeds vaker op flexplekken of vanuit een andere locatie dan het kantoor. Flexibel werken wordt in fysieke vorm steeds beter gefaciliteerd.
Er mag op veler bankrekeningen dan nog wel maandelijks een salaris worden gestort door meneer of mevrouw baas, maar dat werk in rap tempo flexibiliseert staat onomstotelijk vast. Dat moet iets doen met onze hersenen. Ik voorspel een evolutie op de arbeidsmarkt, waarbij langzaam ook de late majority en zelfs de laggards wennen aan flexibel werken, wat uiteindelijk uitmondt in ook financieel flexibel werken.
Oftewel: als ondernemer. De kinderen die nu geboren worden, zijn straks wellicht helemaal niet meer bekend met het verschijnsel loondienstverband. Van laag tot hoog opgeleid, man en vrouw, iedereen bepaalt straks eigen werktijden, -locatie en –hoeveelheid. Enige die hier nu nog van doordrongen moet raken is de overheid en haar malle regels over het intrekken van VAR WUO’s voor mensen in de zorg of het onderwijs – waar ze ook al gedeeltelijk op teruggekomen zijn. De gedachte dat freelancers beschermd moeten worden tegen verkapte loondienstverbanden wordt immers achterhaald als er überhaupt geen loondienstverbanden meer bestaan.
Natuurlijk moet je over een bepaalde mate aan zelfredzaamheid beschikken om om te kunnen gaan met de vrijheden en verantwoordelijkheden die bij zelfstandig ondernemerschap komen kijken. Natuurlijk zijn er risico’s aan zelfstandig ondernemerschap verbonden. Maar dat is nou iets wat vanzelf in orde komt als niemand meer uitgaat van de vanzelfsprekendheid van een loondienstverband, en als de regering de wetgeving zo aanpast dat vadertje staat zich niet vooral richt op het pamperen van loondienstslaven die niet zijn gewend de eigen broekriem op te houden. Het is een kwestie van tijd, maar op termijn verandert onze basishouding op de arbeidsmarkt. En wordt iedereen eigen baas.
